Kleine wasjes, grote wasjes… Aan het begin van vorige eeuw was ‘maandag wasdag’ vaste prik. Dit was een zwarte huishoudelijke klus waar je vaak wel een dag aan kwijt was. Welgestelde families lieten dit dan ook doen door een dienstmeid. In een tobbe werd de was gedaan. Maar ook jij mocht regelmatig in de tobbe om even te badderen. Kan jij maandag wasdag nog herinneren? Nostalgische herinneringen!
Maandag wasdag
Vroeger – voor en tijdens de oorlog – was de was doen ontzettend hard werken. ‘Even’ een wasje doen, bestond vorige eeuw nog niet. De grote klus was dan ook niet zonder gevaar – vaak moest je sjouwen met kokend water (levensgevaarlijk!) en gebruikte je veel chemische middelen die erg konden irriteren. Dan nog te beginnen over de wringer. Als je even niet oplette, kwam je er zo met je vingers tussen.
Wassen in oorlogstijd
In de jaren ‘50 begon de wasdag zelfs al op zondagavond! Dat moest wel, want anders redde je het simpelweg gewoon niet in één dag. Je vulde een tobbe met wat zout, waspoeder en stijfsel. Je legde hierin de kleding, vaak begon je met de witte was. Daarna werd de tobbe afgedekt voor de nacht, zodat het lekker warm bleef. Zo kon de was ‘schoonbroeien’.
Op maandag begon je echt aan de was. Alle vrouwen kwamen naar buiten en zetten de tobbes op straat. Er reden dan ‘heetwaterstokers’ rond, die af en aan reden om het water rond te brengen. Omdat de was de hele nacht had staan weken, werd er wat nieuw sop bij gegooid. Met een klopper werd het zeeppoeder opgeklopt, waardoor het flink ging schuimen. Daarna was het tijd om te schrobben. De kledingstukken werden één voor één goed onder handen genomen. Er werd net zo lang geborsteld tot alle vlekken verdwenen waren. Dan was het tijd voor spoelen. Naast de tobbes stonden vaak verschillende emmers of teilen met wat spoelwater. Je spoelde de kleding net zo lang tot er geen zeep meer uit de was kwam. Tot slot was het dan nog tijd om de kleding te drogen. Dit werd meestal gehangen op grote, houten hekken. Deze stonden vroeger gewoon op straat en bleven de hele nacht staan. Als als het regende of het vies weer werd, moest je de was binnen hangen. Dan was er geen plaats om door het huis te lopen. En dan de volgende dag, moest je alles nog strijken. Bekijk hier een video hoe het er ongeveer aan toeging: https://www.youtube.com/watch?v=QDkTeO29Gng&t=19s
Badderen in de tobbe
Die tobbe was ook ergens anders goed voor: badderen. Dit was voor ieder kind altijd een feestje. Ook dit vergde wat nodige inspanning. Met ketels water, die van het vuur kwamen, werd de tobbe langzaam gevuld. Je werd vervolgens ingezeept door je moeder en afgedroogd door je vader. Daarna mocht je broertje of zusje erin. In een schone pyjama mochten jullie nog even opblijven. Kan jij het je nog herinneren?
Elektrische hulpmiddelen maken het wassen een stuk makkelijker
Terug naar de tobbe. Gelukkig komen er na de oorlog al snel elektrische hulpmiddelen op de markt – huishoudelijke apparaten zijn dan enorm in opkomst! Zo zie je steeds meer wasserettes waar je zelf de was kunt doen. Ook wasserijen, waar de was voor je gedaan wordt, zijn halverwege de jaren ‘50 enorm in opkomst. Ondanks deze hulpmiddelen, bleef de was doen een grote klus. Zo maakte je gebruik van een elektrische wringer, een centrifuge en een losse wastrommel. In de zomer kon je gelukkig gebruik maken van ‘de kracht van de zon’. Maar in de winter was dit helaas niet het geval. In het drogen van je was zat ook zeeën van tijd.
Vanaf de jaren ‘60 zie je de eerste (semi) automatische wasmachines voor in huis. En vanaf dat moment wordt dit huishoudelijke product onmisbaar. Kan jij het je nog voorstellen, zonder wasmachine? En heb jij (of je moeder) vroeger ook de was gedaan in een tobbe? We horen het graag in de reacties!
Reacties 33
De afgelopen twee jaar heb ik de was gedaan in een tobbe, met een stamper en met soda en wat sop. Lekker buiten vanwege de waterdampen. Terwijl mijn katten om me heen aan het ravotten waren, de wilde ganzen over me heen vlogen of de hommels in de springbalsemienen zoemden. Soms had ik de scheuren in mijn handen van het wringen omdat ik nergens huishoudhandschoenen kon krijgen vanwege de coronapaniek. Een wringer kopen ging ook niet. Het was best leuk om te doen maar na twee jaar stampen, sjouwen en wringen met de hand was ik toch weer erg blij met mijn 'nieuwe' derdehands wasmachientje. Luxe hoor!
Ook in ons gezin rond 1950 gingen we in de teil. Als het erg koud was mocht het in de kamer bij de kachel. Zeep was sunlight en shampoo groene zeep. We gingen achter elkaar in dezelfde teil. Ik als oudste mocht het eerste. Mijn broer had erge exceem dus moest na mij. Om je haren uit te spoelen gebeurde met de waterketel of pan warm water. Dit alles 1x per week. Ria Heuseveldt Versteeg
Wat leuk al die verhalen te lezen uit mijn jeugdtijd, ik herken het heel erg. Ik weet nog dat mijn moeder de witte was kookte in een wasketel op het gas. Ik ben benieuwd of iemand nog weet dat daarna de dompelaar kwam. Dat was een spiraal met een stang waar op het einde een snoer zat. Deze werd in de wasketel gezet, stekker in de stopcontact en zo werd de was verwarmd. Riekie B.
In de tobbe heb ik ook nog meegemaakt. Lekker warm voor de kolenkachel met het driedelige withouten droogrekje met kleren eromheen, zodat je het niet nog kouder kreeg. Je moest voorzichtig want anders ging het water over de rand van het teiltje en dan werd het tapijt eronder nat. Je werd toen echt nog helemaal rauwgeschrobt met zeep. Ik kan me niet meer voorstellen dat mijn zus en ik in hetzelfde soppie hebben gezeten maar dat zal toch echt gebeurd zijn want je moest ijselijk zuinig doen met alles wat je gebruikte want er was amper geld.
Ja, het gevaarlijkste moment was, dat ma de trap op moest rennenmdt haar hete wasketel, zowel voor haar zelf, als voor ons, die uit haar buurt op de trap moesten blijven, als ze achterover zou vallen met het kokend hete water😩Later kwam er in de badkamer een petroleumkachel, waar ze de was op kon laten koken, tot de 60er jaren. Zodra er een wasmachinevariant kwam, kocht pa er eentje, die naar haar zin was, met een losse centrifuge👍
Badderen in de tobbe was bij ons op vrijdagavond. Dus 1x per week. In de keuken. Wat een feest dat we een ander huis kregen met douche. Toen ook nog 1x per week. Ben van 1950. Mocht een keer logeren bij een vriendin, die hadden al een douche. Wauw....
De douche zat al wel in ons huis ingebouwd maar we mochten hem niet gebruiken omdat we heel zuinig met water en propaangas moesten doen. Pas toen we niet meer in het teiltje pasten mochten we één keer per week onder de douche. De rest van de week werd je als kind gewoon bij het aanrecht of bij een afwasteiltje geschrobd door mijn oma of mijn moeder. Oma had altijd lekkere zeep dus je bofte als oma de schrobbeurt deed. In mijn kledingkast liggen nog een paar antieke zeepjes van mijn oma tussen het textiel.
Ja, ja, op vrijdag in de wastobbe. Met 4 kinderen geen sinecure, want de jongste had bijna altijd koud water en protesteren hielp niet. In de keuken, want daar was geen tapijt maar 'gewoon zeil'. kliederen was daar minder erg. Eerst een heel grote emmer op het vuur om heet water te krijgen en vervolgens koud water erbij. En maandags werd dezelfde tobbe gebruikt om te kunnen wassen. Ik kan me nog goed herinneren dat het droogrekje om de kachel in de achterkamer stond in de winter. Inderdaad zondags alvast 'weken'. Moeder was de hele dag bezig met wassen, wasgoed in de wringer, etc. Toen er dan ook een soort wasmachine te koop was zorgde vader ervoor dat die zo snel mogelijk werd aangeschaft. Wat een verademing toen we een woning in de zestiger jaren kregen waar we de beschikking kregen over een douche. En daar was ook plaats voor een wasautomaat, zoals dat toen heette. Plus een centrifuge. Wat een vooruitgang.
Ik weet nog dat mijn moeder eindelijk een wasmachine kreeg na jaren met de hand te hebben gewassen. Het was een oude ronde groen geëmailleerde open ton met een motortje met een v-snaar eraan. In die ton zat een roerwerk. Daar moest je zelf heet water in gooien en dat ding klutste je was dan schoon. Ik weet nog hoe blij mijn moeder met dat ouwe kreng van een ding was.
wij woonden op een flat en hadden een lavet. vreselijk ding, maar er werd een motortje onder gebouwd met in het lavet een draaiding en zo werd het een wasmachine
Ja, toen ik nog klein was, dus ongeveer 75 / 80 jaar geleden. In de keuken, in de teil en dan pas na dat mijn zus was geweest. Dat was heel gewoon in die tijd. Ja, er is gelukkig veel veranderd. Groet, Henk V.
Ja, wij gingen ook in de teil, die stond wel in de kamer. Er werd ook extra warm water toegevoegd. Om de beurt mijn broertje en zusje en ik. Mijn moeder was wasvrouw geweest en ze had 2 teilen op een standaard met een wringer in de midden. Nog profiteer ik van hoe zij waste.Ik heb graag de was buiten en schoon. Later had ze ook nog een tobbe van de Velo met een motor. Toen ze niet meer zo lang kon staan ingeruild voor een automaat. Ouderwetse wasrekjes heb ik ook nog. Huisvlijt van mijn man. Deze maand word ik 78 jaar en mijn man is het al.
ik weet nog dat mijn moeder alie versteeg uit Utrecht achter de was stond. iedere maandag maar wel thuis. voor een gezin van 6 . toen was dat normaal nu heb je er diep respect voor.. na het wassen ging het .aan de lijn het land op. of in een centrifuge.
Ik woonde bij mijn oma & opa en we hadden wel een electrische wasser maar het moest toch nog met een handvat door de wringer. Je had dus sterke armen nodig. Dit was mid jaren 60. En ik weet nog goed de bevroren was in de winter die je van de lijn moest halen. Ben blij dat ik te klein was om daar mee te moeten helpen.
Bevroren was moest je heel voorzichtig van de lijn halen, en niet kreuken, want dan ging de stof kapot.
Mijn moeder(en ik ook) liet de was gewoon in de vrieskou hangen. Het water vroor er gewoon uit en dan hoefde je die stijfbevroren 'planken' niet in huis te halen. Scheelde weer kou en nattigheid in huis.
Ja, kleding in het sop, uitspoelen, uitwringen, ophangen, een enorm werk. Kookwas op het gas, kragen van mijn vaders overhemden werden schoongeschrobd, de stof ging zelfs kapot, maar het hemd was weer wit. En dan strijken....de overhemden, de theedoeken.
Ik heb nog foto’s van toen ik een jaar of 2 was en in een ijzeren (?) tobbe zat maar kan niet herinneren dat ik me daarin wasden. Misschien deed oma dat. Ik kan alleen herinneren met een washandje in de keuken onder de geyser. We hadden geen douche. Tot de jaren 80 bleef oma maar zeggen dat alleen de rijke mensen een douche hadden. Natuurlijk niet waar, maar ze bleef erbij en ook al was ik volwassen, je sprak niet tegen oma in. Ze kwamen pas na de geboorte van mijn zoon naar Canada om hem te ontmoeten in 1981 en hebben samen nog de bruiloft van Charles and Diana gekeken in het midden van de nacht. Op één van onze boodschappen touren zag oma dit en dat en die en zo. Allemaal niet te krijgen in Holland. Ik was toen 20 en mijn nieuwe man en ik hebben toen een kleine lening uit genomen om al die dingen voor hun te kopen want pyjama’s zoals deze waren niet te betalen in Holland. En de koffee…….nog nooit zulke heerlijke koffee gehad. En die plafond haakjes zijn zo handig om een plant of macramé aan te hangen. Je krijgt het idee wel. Toen gingen ze terug naar Holland en een weeklagen een bericht van de buren (alleen de rijkste mensen hadden een telefoon) dat opa in het ziekenhuis lag. Dus op de eerste vlucht hier naartoe en was net op tijd om afscheid te nemen. Een paar dagen na de begrafenis ging oma naar de markt en mijn moeder en ik gingen effe door alles heen rommelen. We kwamen een gesloten kast tegen want elke kast in dat huis had een slot erop. Van de laden tot dressoir deuren. Dus na een beetje friemelen ging die kast (die op slot zat) eindelijk open en wat ligt er allemaal????? Al die dingen die, me een lening, wij hadden gekocht voor hun. Alles, inclusief de 5 paar pyjama’s waren niet eens uit de verpakking gehaald. De koffie, haakjes,en die stomme pyjama’s, alles was nog het zelfde alsof ze nog in de winkel lagen. En in de jaren 80 waren al die dingen gewoon te koop overal. Net zoals iedereen een douche of een telefoon hadden. Nu is het grappig maa tot vandaag begrijp ik het nog steeds niet. Het heeft wel mijn ogen geopend over die vrouw die mij had grootgebracht en wie ik Idooleerde. Dit is dus mijn verhaal dat begon simpel genoeg bij de wasmachine. Bedankt voor het lezen, Monique Kessens
in elke familie komt wel zo’n type voor, maar wel heel erg
Jee, dat alles op slot doen, er zijn er dus meer die dat doen. Ouders van een vriend deden dat ook, verstopten zelfs voor het naar bed gaan de sleutels van hun buitendeuren. Bij brand zouden ze nooit hun huis uitkomen. Ze wilden dat niet inzien. Zo eigenaardig om mee te maken.
Een zinken teil ipv een tobbe
kan me nog herinneren dat ik 2 uur "zoek" ben geweest. De hele buurt in paniek. zelfs de politie is er aan te pas gekomen en heeft mee helpen zoeken. Niet te vinden. Toen mijn moeder weer thuis was (in paniek natuurlijk) riep ik: "zijn jullie mij aan het zoeken" En waar was ik. Ik zat bij de buren tussen de gewassen lakens. Iedereen toch nog blij. (ik was 4 of 5 jaar oud geloof ik)
Hihi wat leuk. Zie het al helemaal voor me.
ik kan me de grote zinken teil op het fornuis herinneren. Daarin zaten de luiers van mijn jongere broertje en zusje (geb resp '64 en '63). Toen het er teveel en ze te vuil werden werden de luiers naar de wasserette/luiercentrale gedaan. We hadden toen al een bovenlader, met een losse centrifuge. Daar gingen de rest van de was in. 's Winters hing de was op een rek rond de gaskachel, in het trapgat of op de zolder te drogen. Later, toen de teil niet meer voor de was gebruikt werd speelden we er zomers in. We hadden gewoon een bad in huis, dus daar moesten we op zaterdagavond inderdaad allemaal achter elkaar in. Ik moest als oudste van de 4 altijd als laatste. In dat vieze water. Dus ik trok altijd "per ongeluk" de stop eruit, zodat ik nieuw schoon, warm badwater had.
Ja de zinken wasteil op het gas met gas penningen en zonder die penningen geen gas en dan de wringer wasbord met de wasborstel wat een zware op gave was dat ,in de zomer hing de was op het droogrek over de rand van het balkon met een kolen hok, en in de winter op het droogrek om het salamander kacheltje het huis was vergeven van het vocht en dan stonden de ijsbloemen op de ramen,toen vroor het nog dat het kraakte,wij zijn er wel op voor uit gegaan !!!!
Ik - geboren in 1944 - woonde in een huis met een achtertuin en een semi-souterrain verdieping. Op de woonverdieping was een balkon en daaronder werd op maandag de was gedaan. Inderdaad : een wasteil en een wringer. In de buurt werd een ton heet water gehaald op een kruiwagen. Zo'n 300 meter van ons huis vandaan. Vlakbij de Oostpoort in Delft. Een wasplank werd gebruikt voor het schrobben. Op zaterdag werd ik met een jongere broer in het bad gedaan in dezelfde teil waarin op maandag de was gedaan werd. Ik denk dat het water iets warmer werd gemaakt door een grote pan met water te koken. De keuken was ook in het souterrain . De wasplank werd door mij en mijn broertje door de week nogal eens gebruikt als uitstalling voor de 'kruidenierswaren' als we winkeltje speelden. Gewoon twee stoelen met de wasplank ertussen. Ik geloof dat we lege pakjes van het normale formaat gebruikten en misschien later ook look-alikes in kleiner formaat. De hierboven beschreven wasdag eindigde met lange waslijnen in de achtertuin of op het balkon. Als de lakens droog waren mochten we helpen met het opvouwen. Mooie herinneringen aan dit soort gebeurtenissen. Ik herinner me ook nog flessen met wasmiddel waarin een glazen stuiter zat. Presto? In welk jaar er een geiser in de keuken geplaatst werd om de vaat wat gemakkelijker in warm water af te wassen weet ik niet meer.
was de naam niet "salto" ??
Wat een leuke herinneringen! Eens was ik in 'n museum waarin stap voor stap met miniatuur wasspullen van vroeger (mangel, wasbord, een teil enz.) werd uitgebeeld, hoe men vroeger waste. Boven dit alles hing een bord, waarop stap voo0r stap werd beschreven hoe men de was deed en wat er allemaal voor nodig was. Hieronder stond een zin, die ik heel leuk vond en mij hielp als ik geen zin in 't huishouden had, maar 't toch moest doen; "Hang dit boven uw wasmachine en klaag NOOIT meer!!
Een huis zonder douche...voor het weekend wassen in een zinken teil....
Wasdag,de zware teil werd op het gasfornuis gezet en dan werd de was gekookt,en met de lakens nadat die droog waren werden ze getrokken dan gesprinkeld met water en gestreken,en netjes gevouwen in de kast gelegd
Ik dacht dat het zo ging, de waskit werd op het gas gezet en zodra het water op temperatuur was gekomen werd het wasgoed erbij gedaan. Na verloop van tijd was de was schoon en kon het wasgoed op veranda aan de lijn gehangen worden. Kinderen gingen, volgens mij op zaterdagmiddag laat, in de wasteil. Ik meen dat hiervoor ook de waskit op het gas werd gezet om het op temperatuur te brengen en vervolgens overgegoten in de teil. Als je wat ouder was geworden ging je naar één van de badhuizen in de buurt.
PS De waskit en de teil waren allebei van zink ! Een wastobbe was, dacht ik, meer voor professioneel gebruik !
Jan koeman; Dit kunt u zien in het museum van de twintigste eeuw in Hoorn. Ook in het buitenmuseum in Enkhuizen !