De eerste Nederlandse verkiezing voor Woord van het jaar is in 2006 opgezet door Van Dale. Sindsdien kan je elk jaar in december online stemmen op jouw favoriete woord van het jaar. Wanneer je kijkt naar de betekenis en uitleg van het winnende woord, krijg je op een bijzondere manier te zien wat er in elk jaar speelde.
Het woord van het jaar 2021
2021 was overduidelijk het jaar waarin de pandemie opnieuw voor nieuwe woorden zorgde. Nederland stemde massaal op het woord prikspijt. Van Dale omschrijft prikspijt als spijt die iemand heeft van het feit dat hij zich heeft laten vaccineren tegen een bepaalde besmettelijke ziekte. Want ja, we kunnen er helaas niet omheen: ook in 2021 heeft COVID-19 een grote invloed op ons leven (gehad).
Het woord van 2020
Ook in 2020 was de pandemie terug te zien in de verkiezing van het woord van het jaar. Viruswappie kwam op de derde plek, fabeltjesluik op twee en anderhalvemetersamenleving kwam op nummer één. Van Dale omschrijft het winnende woord van 2020 als volgt: “een samenleving die zo is ingericht dat burgers in de publieke ruimte en in publiek toegankelijke locaties ten minste anderhalve meter afstand tot anderen kunnen bewaren, m.n. ter voorkoming van virusepidemieën.”
Het woord van 2019
2019 stond in trant van het klimaat: het was namelijk het jaar waar het veelbesproken Klimaatakkoord bekend werd gemaakt. Klimaatdrammer stond op nummer drie (= iemand die hamert op de noodzaak van – in de ogen van critici draconische – klimaatmaatregelen) en klimaatspijbelaar stond op nummer twee (leerling die spijbelt van school om de politiek te attenderen op de klimaatproblematiek). Dit woord werd geboren nadat de jonge klimaatactiviste Greta in één klap bekend werd omdat ze spijbelde van school om de klimaatveranderingen onder de aandacht te brengen. Het was duidelijk dat er een nieuw denkbeeld geboren was. Boomer was dan ook het winnende woord van 2019. Dit staat voor een persoon van gevorderde leeftijd, met ouderwetse denkbeelden of conservatieve opvattingen, synoniem fossiel.
Het woord van 2018
Weet je nog dat in 2018 34 Friezen een snelweg blokkeerden zodat het anti-Zwarte Piet-protest vorig niet door kon gaan? Waarschijnlijk wel – want in 2018 was het woord van het jaar blokkeerfries. Dit woord staat voor elk van de personen die in Friesland een wegblokkade hebben opgezet om anderen te verhinderen te demonstreren tegen een aspect van de sinterklaastraditie: de huidskleur van de pieten.
Het woord van 2017
Hoewel er sinds 2002 een verbod is op het niet-handsfree bellen in de auto, werd er toch veel geappt in de auto. Dit veroorzaakte in 2017 helaas een grote hoeveelheid ongelukken – iets wat heel erg onder de aandacht werd gebracht. Het was dan ook niet heel gek dat Appongeluk werd verkozen tot het woord van 2017. Appongeluk betekent een ongeval waarbij een verkeersdeelnemer betrokken is die aan het appen was.
Het woord van 2016
Ismail Ilgun werd bekend door zijn vlogs vanuit de Zaandamse achterstandswijk Poelenburg waarin hij het straatleven toonde. Ze intimideerden voorbijgangers, sprongen gerust op een politieauto, en zetten de filmpjes hiervan op YouTube. Hij werd ook wel een treitervlogger genoemd – een ander woord voor iemand die videoblogs maakt van het treitergedrag van zijn vrienden en die zelf, door dit gedrag te filmen en de film te publiceren, ook overlast veroorzaakt. Het is gelukkig allemaal goed gekomen met Ismail – hij is nu een succesvolle jongerencoach.
Het woord van 2015
Sjoemelsoftware was het woord van 2015. Dit staat voor software om de testresultaten van een apparaat positief te beïnvloeden, m.n. zulke software die in auto’s wordt gebruikt om de CO2-uitstoot gunstiger voor te stellen. De term raakte in opkomst doordat o.a. Volkswagen en Renault de software gebruikte om zijn auto’s schoner te laten lijken tijdens tests. Daarnaast hebben ook fabrikanten van smartphones zich schuldig gemaakt aan het beïnvloeden van testresultaten.
Het woord van 2014
In 2014 kwam de Nederlandse vakbond FNV met een veelbesproken voorstel: mensen die boven de honderdduizend euro spaargeld hadden, moesten belasting gaan betalen. Dit bedrag werd dagobertducktaks genoemd. Veel mensen waren het hier niet mee eens en uitten hun ongenoegen. Het was dan ook niet heel verrassend dat in 2014 het woord dagobertducktaks won: een speciale belasting geheven over het vermogen van superrijke mensen. Ook wel superrijkentaks, of hyperrijkentaks genoemd.
Het woord van 2013
Hoe vaak heb je de afgelopen jaren het woord selfie niet gebruikt? Het woord is tegenwoordig niet meer weg te denken uit onze woordenschat. Toch was het in 2013 een nieuw begrip, een selfie. Volgens Van Dale staat het voor een fotografisch zelfportret, vaak gemaakt met de camera op armlengte en gepubliceerd op een sociaalnetwerksite. Men vond de term zo bijzonder, dat het een paar jaar geleden verkozen werd tot het woord van het jaar.
Het woord van 2012
Op 6 september 2012 stuurde de 15-jarige Merthe een openbare uitnodiging voor haar verjaardag in Haren via de sociaalnetwerksite Facebook naar bijna 80 vrienden. Ze zette het evenement op openbaar, zodat vrienden andere vrienden konden meenemen. Zo kon ze precies zien hoeveel mensen er zouden komen. Helaas werd de uitnodiging misbruikt en nodigde een ‘vriend’ van haar ruim 500 mensen uit. Al snel werden dit er ruim duizend. Project X was geboren. Het mondde uit in een bijeenkomst van duizenden jongeren en verschillende rellen. Een heel bijzonder verhaal, vandaar dat Project X het woord van 2012 werd.
Het woord van 2011
Tuigdorp was de grote winnaar van 2011. De term verwijst naar een plek waar veelplegers geïsoleerd van de samenleving kunnen wonen, bijvoorbeeld in wooncontainers. Het was de PVV die het woord in februari 2011 introduceerde. In elke provincie zou zo’n tuigdorp moeten worden opgericht. Oei…
Het woord van 2010
Gedoogregering werd in 2010 verkozen tot het woord van het jaar van 2010, mede door het kabinet dat tot stand kwam van VVD, CDA en ondersteuning van de PVV. Een rechts kabinet werd geboren, iets waar al jaren geen sprake van was. Het woord van het jaar staat voor een minderheidsregering die voor besluitvorming op bepaalde beleidsterreinen gesteund wordt door een gedoogpartij, d.w.z. een partij die niet tot de regering behoort, maar een gedoogakkoord met de coalitiepartijen heeft gesloten.
Het woord van 2009
Ontvrienden is tegenwoordig ook iets heel normaals. Wanneer je iemand zat bent, verwijder je diegene gewoon als vriend. In 2009 was social media enorm in opkomst en werd de term ‘ontvrienden’ geboren. Volgens Van Dale is de betekenis van dit begrip: virtuele vrienden dumpen door deze te schrappen uit vriendenlijstjes op vriendensites. Grappig he?
Het woord van 2008
Swaffelen staat voor het laten slingeren van het mannelijk geslachtsdeel en er moedwillig tegen een object mee aantikken. Dit gebeurt onder andere met de bedoeling een ander of zichzelf op te winden. De term kreeg in april 2018 volop media-aandacht toen een Nederlandse student swaffelde en hiervan een video-opname maakte. Naar aanleiding hiervan werd in het televisieprogramma Spuiten en Slikken een oproep gedaan om video’s te maken van het swaffelen van andere objecten. De Nationale Swaffeldag werd zelfs in het leven geroepen!
Het woord van 2007
Bokito is een aap die menig Nederlander nooit meer zal vergeten. Het is een zilverruggorilla die sinds 2005 verblijft in de dierentuin Diergaarde Blijdorp. De gorilla kwam in destijds in het nieuws toen hij ontsnapte uit zijn verblijf en daarna een vrouw zwaar verwondde. Bokitoproof werd daarom in 2015 verkozen tot het woord van het jaar. De letterlijke betekenis luidt: bestand tegen (de gevolgen van) vernielzuchtig gedrag (van dieren) en vandalisme (van mensen).
Het woord van 2006
In 2006 bestond het woord van het jaar nog helemaal niet. Jammer he! Hoewel het woord zelf misschien niet heel veel voorstelt, laat het wel goed zien wat er in het betreffende jaar allemaal speelde. Het is een bijzondere en unieke weergave om terug te blikken naar het verleden.