Zwarte piet door de jaren heen

Het sinterklaasfeest is een eeuwenoude traditie in Nederland. Zoals iedereen nu wel bekend is: de weergave van Sinterklaas – maar vooral die van zijn trouwe knecht, Zwarte piet, is door de jaren heen sterk geëvolueerd. Van de oorspronkelijke beeltenis van Zwarte piet als een donkere knecht in een wit-rood kostuum tot de opkomst van pieten met roetvegen en zelfs stroopwafel- en kaaspieten.

Lees hier alles over de fascinerende geschiedenis van dit iconische duo.

1850 – De geboorte van sint en piet zoals we ze kennen

Het sinterklaasfeest kreeg de vorm die we nu kennen in ongeveer 1850. Dit dankzij de creativiteit van onderwijzer Jan Schenkman (1806-1863). De eerste afbeelding van Sint en zijn knecht verscheen in zijn boekje ‘Sint-Nicolaas en zijn Knecht’. Op dat moment had de knecht nog geen specifieke naam en droeg hij een wit-rood kostuum, gelijkend op een page, een jonge schildknaap in opleiding.

1859 – De naam ‘Pieter’ en evolutie van de knecht

In de verhalen werd Sinterklaas aanvankelijk vaak alleen begeleid door zijn knecht, die vanaf 1859 regelmatig de naam ‘Pieter’ kreeg. Gedurende de jaren kreeg Pieter een pofbroek en een baret en evolueerde hij tot een iets ouder personage dan het oorspronkelijke page-achtige karakter uit 1850.

1885 – Van roe naar zwarte Piet

In de vroege jaren was de knecht van Sinterklaas geen kindervriend. Hij dreigde stoute kinderen in de zak te stoppen en werd vaak afgebeeld met een roe om straf uit te delen. Tegen 1900 werd de knecht in de volksmond bekend als zwarte piet. Dit waren altijd, zoals de naam al zegt, zwarte mensen.

1930 – Sinterklaas met één zwarte piet

In 1930 had Sinterklaas nog steeds slechts één zwarte piet als knecht, hoewel deze piet zowel snoep uitdeelde als een roe bij zich had. Zijn uiterlijk was vrij sober, zonder kroeshaar of oorringen.

1934 – De eerste officiële intocht met zwarte pieten

De eerste officiële Sinterklaasintocht in Amsterdam in 1934 bracht niet alleen Sinterklaas, maar ook blanke Spaanse edellieden en 6 zwarte pieten met zich mee. Deze pieten waren eigenlijk Surinaamse matrozen van een schip dat in de haven lag. Het verhaal gaat dat ze zich bij de Sint voegden omdat ze het koud hadden. Sindsdien heeft Sinterklaas steeds meer pieten vergezeld.

1949 – De verandering van zwarte piet

Midden 20ste eeuw veranderde zwarte piet van een streng figuur in een vriendelijke kindervriend. Het angstaanjagen van kinderen, zoals zwarte piet oorspronkelijk deed, werd als pedagogisch onverantwoord beschouwd. Piet werd grappig, stuntelig en vrolijk. Hoewel hij nog steeds een zak bij zich had, stopte hij er geen kinderen meer in, maar snoepgoed. Sommige pieten begonnen kroeshaar te krijgen. Stukken beter, als je het ons vraagt. Kinderen werden nu blij van zwarte pieten!

1982 – Uiterlijke veranderingen van zwarte piet

In de jaren 80 onderging zwarte piet enkele uiterlijke veranderingen. Hij werd uitbundiger gekleed en er verschenen pieten met gouden oorringen en felrode lippen. Dit trok kritiek van de Surinaams-Nederlandse gemeenschap vanwege “racistische kenmerken,” wat leidde tot acties om Sinterklaas te vieren zonder zwarte piet.

2004 – Pieten met verschillende taken

Sinterklaas had inmiddels talloze zwarte pieten, soms zelfs honderden, elk met een specifieke taak. Er waren inkooppieten, magazijnpieten, inpakpieten, wegwijspieten en hoofdpieten. Ondanks deze veranderingen bleef het uiterlijk van zwarte piet min of meer onveranderd, met een zwarte huidskleur, kroeshaar, bontgekleurde kleding, gouden oorringen en rode lippen.

2013 – Opkomst van kritiek op zwarte piet

In 2013 ontstonden er hevige discussies over het uiterlijk en de rol van zwarte piet. Cabaretier Quinsy Gario was eerder gearresteerd wegens zijn protest tegen de vermeende racistische kenmerken van zwarte piet bij de intocht in Dordrecht. Bovendien kwam er internationale kritiek van VN-onderzoekster Verene Shepherd, die zwarte piet als racistisch bestempelde.

2014 – Veranderingen in uiterlijk en rol van zwarte piet

Burgemeester Van der Laan van Amsterdam kondigde in 2014 verdere veranderingen aan voor zwarte piet. Ongeveer een kwart van de pieten kreeg roetvegen op hun gezicht, terwijl het onderdanige karakter van piet veranderde in dat van de ‘CEO’ van Sinterklaas. Bij de landelijke intocht in Gouda werden ook stroopwafel- en kaaspieten geïntroduceerd.

2015 – VN-comité roept op tot verandering

Het VN-comité voor de Uitbanning van Rassendiscriminatie riep de Nederlandse regering op om veranderingen door te voeren met betrekking tot zwarte piet. Het comité betoogde dat tradities, hoe diepgeworteld ook, discriminatie en stereotypering niet rechtvaardigen.

2016 – Oproepen tot afschaffing van zwarte piet

Ruim honderd schrijvers, programmamakers en andere bekende Nederlanders schreven een open brief aan de omroep NTR, waarin ze pleitten voor het afschaffen van zwarte piet in het Sinterklaasjournaal. Volgens de Kinderombudsman moest zwarte piet veranderen, omdat het figuur bijdroeg aan pesten, uitsluiting en discriminatie.

Bij de landelijke Sinterklaasintocht in Maassluis in 2016 werden hoofdzakelijk donkerbruine en zwarte pieten ingezet, met de NTR als bepalende factor voor de uiterlijke verschijning van zwarte piet.

2017 – Voortdurende debat en verandering

In 2017 zette het debat over zwarte piet zich voort. Terwijl veel Nederlanders vasthielden aan de traditionele weergave van zwarte piet, bleven voorstanders van verandering pleiten. De discussie bracht verschillende lokale initiatieven voort, waarbij sommige gemeenten besloten om aanpassingen aan de figuur van zwarte piet door te voeren, zoals het introduceren van roetveegpieten. Het sinterklaasfeest bleef hierdoor een onderwerp van nationaal debat en dialoog.

2018 – De nieuwe koers van NTR

In 2018 besloot de NTR, verantwoordelijk voor de organisatie van de nationale Sinterklaasintocht, om een grotere verandering door te voeren in de weergave van zwarte piet. Er werden geen traditionele zwarte pieten meer ingezet bij de landelijke intocht, maar in plaats daarvan werden alleen roetveegpieten geïntroduceerd. Dit markeerde een belangrijke verschuiving in het traditionele beeld van zwarte piet.

2019 – De maatschappelijke discussie gaat door

De maatschappelijke discussie over zwarte piet bereikte in 2019 een hoogtepunt. De veranderingen die in 2018 waren doorgevoerd, zorgden ervoor dat sommige traditionele Sinterklaasintochten nieuwe elementen omarmden, zoals volledig aangeklede roetveegpieten. Tegelijkertijd bleven er lokale gemeenten en evenementen die vasthielden aan de traditionele zwarte piet, wat leidde tot voortdurende debatten binnen de Nederlandse samenleving. Facebook was daarentegen duidelijk: vanaf dit jaar werden de foto’s van zwarte pieten weggehaald wegens discriminatie.

2020 – Sinterklaas in tijden van COVID-19

Het jaar 2020 bracht extra uitdagingen voor het sinterklaasfeest, omdat de wereld werd getroffen door de COVID-19-pandemie. Veel evenementen werden geannuleerd of aangepast, inclusief Sinterklaasintochten en traditionele festiviteiten. Ondanks deze ongekende omstandigheden zetten gemeenten en organisaties zich in om het sinterklaasfeest op veilige en creatieve manieren voort te zetten, terwijl de discussies over zwarte piet bleven voortduren.

2021 – De voortdurende verandering van tradities

In 2021 bleef de transitie naar aangepaste weergaven van zwarte piet doorgaan. Steeds meer Sinterklaascomités en lokale organisaties besloten om traditionele zwarte pieten te vervangen door Roetveegpieten of andere aangepaste varianten. Dit illustreerde de bereidheid van velen om te luisteren naar de zorgen en bezwaren met betrekking tot de figuur van zwarte piet en om veranderingen door te voeren om het feest voor iedereen toegankelijk te maken.

2022 – Diversiteit in het zonnetje

In 2022 werd de nadruk gelegd op het vieren van diversiteit en inclusiviteit tijdens het sinterklaasfeest. Gemeenten en organisaties introduceerden pieten in verschillende kleuren en outfits om de nadruk te leggen op een sinterklaasfeest dat voor iedereen welkom is. De discussie over de traditionele zwarte piet bleef bestaan, maar er was ook een groeiende erkenning van het belang van een feest dat alle Nederlanders samenbrengt.

2023 – Het voortduren van het gesprek

Het debat over zwarte piet in 2023 is er (helaas) nog steeds. Verschillende gemeenschappen en comités blijven werken aan het aanpassen van de beeltenis van zwarte piet om het sinterklaasfeest inclusiever te maken. Er is echter nog steeds weerstand tegen deze veranderingen, aangezien sommige mensen vasthouden aan de traditionele figuur. Het blijft een onderwerp van maatschappelijk gesprek en verandering, terwijl Nederlanders samen blijven nadenken over hoe zij hun geliefde sinterklaasfeest willen vieren in de toekomst.

Wie weet wat de toekomst brengt… Wat denk jij van de zwarte pieten discussie?

Tijdens de viering van Sinterklaas mag een gedicht natuurlijk niet ontbreken. Via sinterklaasgedichtenmaken.nl creëer je binnen 5 minuten een uniek gedicht! Vul 6 kenmerken in en creëer zelf, een persoonlijk gedicht. Ontvang het gedicht mooi opgemaakt in Word & PDF, geheel gratis!

Meer blogs:

Zwarte piet door de jaren heen – van zwart knechtje tot roetveegpiet