Ga naar de inhoud

Homoseksualiteit in Nederland van vroeger tot nu

Update:


Nederland staat bekend als een van de meest tolerante landen ter wereld ten opzichte van homoseksualiteit. Zo waren wij het eerste land ter wereld dat het homohuwelijk legaal maakten. Maar natuurlijk heeft er veel moeten gebeuren voordat dat kon. Dit is de geschiedenis van homoseksualiteit in Nederland.

Homoseksualiteit is iets van alle tijden, en zelfs van alle wezens. Zo zijn er ook in het dierenrijk meer dan 1.500 soorten die homoseksualiteit kennen. Toch is homoseksualiteit niet altijd op dezelfde manier geaccepteerd zoals dat nu wordt gedaan – en zelfs nu zijn we er nog niet helemaal. 

Homoseksualiteit voor de 19e eeuw

In de Griekse en Romeinse tijd was homoseksualiteit sterk aanwezig, al werd het toen nog niet op die manier gezien. Seksuele relaties tussen twee mannen vielen onder ‘pederastie’, een soort opvoedkundige relatie tussen een oudere en een jongere man die onder meer academisch en seksueel van aard was. In de Middeleeuwen begon dit beeld sterk te veranderen, omdat homoseksuele handelingen in de Bijbel ‘een gruwel in de ogen van God’ genoemd worden, en dat personen die zich er schuldig aan maken gedood moeten worden. Toch was het tot de 13e eeuw in de meeste Europese landen niet officieel verboden. Hier kwam verandering in na de propaganda van de Kruistochten, waarna op ‘sodomie’ de doodstraf kon komen te staan. Pas tijdens de Verlichting, in de 19e eeuw, veranderde het denkbeeld. Toen vond men dat wetten niet meer op religie gebaseerd mochten worden.

Hoe zit het met lesbianisme?

Hoewel homoseksualiteit een verzamelnaam is voor alle homoseksuele relaties tussen mannen en vrouwen, spelen in de geschiedenis vooral de homoseksuele relaties tussen mannen een rol. Seksuele relaties tussen vrouwen werden in veel wetboeken niet als sodomie beschreven en de straffen waren vaak milder. Alleen tussen 1400 en 1550 werd lesbianisme ook bestraft met de dood of verbanning, maar na 1700 verdween deze vervolging vrijwel in zijn geheel. Pas in de twintigste eeuw werden lesbiennes erkend als een sociale categorie. 

Homoseksualiteit na de 19e eeuw 

Aan het begin van de 19e eeuw werd sodomie uit de wet gehaald en gelegaliseerd, maar het werd nog wel als tegennatuurlijk. Dit betekent dat homoseksuelen dan misschien niet meer officieel vervolgd konden worden, maar niet dat zij in de samenleving meteen volledig geaccepteerd werden. Uitsluiting, discriminatie en mishandeling waren voor homoseksuelen nog steeds een dagelijkse realiteit. Bovendien werd homoseksualiteit in deze tijd als psychische en lichamelijke ziekte gezien, in plaats van als religieuze zonde. Toch was deze wetsverandering het startsignaal van de homo-emancipatie, een strijd die tot vandaag de dag duurt. 

Homo-emancipatie

De tweede fase van deze emancipatie begon in de jaren zeventig, waar homoseksuelen gelijke rechten en een eigen plek in de samenleving begonnen te bevechten. In deze periode startten de Gay Pride Parades, net als vele andere activiteiten om aandacht te vragen en vooroordelen te doorbreken. Zo werd onder andere ook Roze Zaterdag ingevoerd, een dag die we nog steeds vieren. In combinatie met de seksuele revolutie in dit tijdperk werd als gevolg homoseksualiteit in de meeste westerse landen niet meer als onwettig of onnatuurlijk gezien. In 1990 werd homoseksualiteit uit de lijst met geestesziekten van de WHO gehaald, en in 2001 werd in Nederland als eerste land de legalisering van het homohuwelijk ingevoerd.

Aids als ‘homoziekte’

Aan het eind van de jaren zeventig stak – deels als gevolg van de emancipatie en seksuele revolutie – de tot dan nog onbekende ziekte aids op. Deze golf begon in Amerika en kwam later ook naar Europa en dus Nederland. Negen van de tien patiënten was homoseksueel en 98 procent van alle besmette patiënten was man. Dit leidde ertoe dat men de ziekte al snel tot ‘homoziekte’ omdoopten, wat opnieuw leidde tot uitsluiting en vooroordelen. Men dacht dat je ook ziek kon worden door simpelweg bij een homoseksueel persoon in de buurt te komen. 

Er heerste veel angst en hysterie, waarbij besmette personen uit het ziekenhuis werden weggestuurd of in quarantaine werden gezet. Ook kwamen er reisbeperkingen. Er werden geen maatregelen genomen om besmetting te voorkomen. Pas twee jaar en 600 doden later kwam er een campagne die veilige seks promootte. Toen duidelijk werd dat aids ook overgedragen kon worden door bloed en heteroseks, kwam er een ommekeer in mentaliteit en was aids geen ‘homoziekte’ meer. 

Homofobie

In de 21e eeuw ligt binnen de homo-emancipatie de focus op het creëren van sociale acceptatie van homoseksualiteit. Hoewel de juridische gelijkstelling er is, vindt er in het sociale leven nog regelmatig discriminatie plaats. Daarom wordt er op scholen voorlichting gegeven om vooroordelen en homofobie weg te nemen. Homofobie betekent letterlijk een angst voor homoseksualiteit, maar wordt in de maatschappij vooral gebruikt om een haat voor of afkeer van homoseksualiteit aan te duiden. Deze afkeer uit zich in uitsluiting, discriminatie en geweld tegen homoseksuelen onder bepaalde bevolkingsgroepen. 

LGBTQ+ cultuur

Als gevolg van de homo-emancipatie is er in het westen een homocultuur ontstaan, die tegenwoordig vaker wordt aangeduid met de LGBTQ+ cultuur. Dit is een subcultuur die bestaat uit homoseksuelen, lesbiennes, biseksuelen, transgenders, transseksuelen, aseksuelen, queer, questioning, intersex en ‘allies’ (heteroseksuelen die hun support uiten). Binnen deze cultuur worden gemeenschappelijke opvattingen gedeeld, net als gedragscodes en symbolen die tot uiting komen in de politiek, kunst, literatuur, cultuur en media. In Nederland zijn er voorzieningen zoals belangenorganisaties, hulpverleningsorganisaties, uitgaansgelegenheden, evenementen, jongerenorganisaties, kranten/tijdschriften, radio- en televisiezenders en websites. Binnen deze cultuur wordt er nog steeds veel aandacht besteed aan de homo-emancipatiebeweging om volledige sociale acceptatie te bereiken. Een strijd die ook, buiten Nederland om, in veel niet-westerse landen nog gestreden moet worden. 

categorieën: Van toen

Reacties 21

  1. avatar
    onno van os

    We gaan het natuurlijk niet hebben over de olifant in de kamer.

  2. avatar
    Fred Sevriens

    En dat is?

  3. avatar
    Hennie Gemmink

    Maar natuurlijk niet. Ook niet over de Giraffe in de badkamer!

  4. avatar
    Frits Enk

    Ik schreef er in de jaren tachtig over in De GAY Krant. Over mijn coming out en jeugdervaringen in mijn jeugdroman 'Dat zie je toch zo!' (Leopold, 1978). Maar ook in mijn korte verhalen, poëzie, televisiescript en hoorspelen.

  5. avatar
    Fred Sevriens

    Dank voor dit zinvolle artikel. Wel jammer dat hierin se term ‘homohuwelijk’ wordt gebruikt. Ik weet dat deze inmiddels is ingeburgerd, maar feitelijk slaat deze nergens op. We hebben maar 1 huwelijk, het burgerlijk huwelijk. Dat is exact hetzelfde voor hetero’s als voor homo’s. En dit is in ons land in 2001 opengesteld voor paren van gelijk geslacht. Een ‘homohuwelijk’ bestaat dus niet, net zo min als een ‘heterohuwelijk’.

  6. avatar
    Anna Michielen

    Ben ik met u eens! Goede reactie.

  7. avatar
    Klaas Deuzeman

    Daar kan ik goed mee leven. Er is maar een huwelijk en tussen twee personen.

  8. avatar
    Klaas Deuzeman

    Ik heb altijd gedacht dat aids uit Afrika kwam en niet uit USA.

  9. avatar
    Peter-Paul Wienk

    Ik moet er niets van hebben...

  10. avatar
    Uwe Willigenburg

    Als je niets zinnigs hebt te zeggen kun je je ook van commentaar onthouden.

  11. avatar
    Rob Aalders

    Zielig als je nog in 1500 leeft!!!!!

  12. avatar
    Fia Bakker

    Dat hoeft toch ook niet? Ieder zijn eigen hobby moet u maar denken.

  13. avatar
    bas Verheij

    Ik kan me nog goed herinneren dat ik eind 60 er jaren/ of begin 70 er jaren In Bilthoven op de Werkplaats zat en dat ik van een anonieme mede scholier een prachtige brief kreeg, waarin hij al zijn sexuele fantasieën uitte> Zijn ouders waren er geloof ik een tijdje niet, en als ik op die brief in wilde gaan, moest ik een op een zekere dag bepaald jasje dragen zodat hij zeker wist dat ik wel interesse had. Echter, die interesse had ik zeker wel kan ik me nog levendig herinneren, maar ik was zo groen als gras in die tijd wat homoseksualiteit en durfde er niet op in te gaan. Iets waar ik later veel spijt van kreeg! Over homoseksualiteit werd toen helemaal niet over gesproken, dat wil zeggen, misschien hooguit een tv programma van de VPRO, maar niet thuis en helemaal al niet niet in Amersfoort, wat voor mij toen een heel beklemmende stad was.

  14. avatar
    Michel Vissers

    In mijn herinnering was het in de jaren 60/70 niet echt een gespreksonderwerp, dat kwam later pas bij een vak als maatschappijleer aan de orde. Niettemin wist iedereen wel zo'n beetje hoe de vlag er bij de andere klasgenoten bij hing, maar ik geloof niet dat het een grote rol speelde in mijn vriendenkluppie; daar ging het meer om wie het beste kon voetballen...

  15. avatar
    teko Salverda

    Redactie, haal je schoolgeld terug! Er staat: <> En het moet dus zijn <> Beterschap toegewenst, en met vriendelijke groet, Teko Salverda

  16. avatar
    teko Salverda

    De tekst tussen de haakjes is merkwaardigerwijs weggevallen: Citaat: Zo waren wij het eerste land ter wereld die het homohuwelijk legaal maakten. Het moet zijn: Zo waren wij het eerste land ter wereld dat het homohuwelijk legaal maakte.

  17. avatar
    Hilbrand Polman

    Dat er na de negentiende eeuw geen wetten waren tegen homoseksualiteit, klopt niet helemaal. Begin twintigste eeuw kreeg Nederland het beruchte artikel 248bis. Dit verbood homoseks tussen een minderjarige en een meerderjarige. Oorzaak was de opkomst van de christelijke partijen. In de 19e eeuw hadden de liberalen het voor het zeggen, die inderdaad een scheiding tussen kerk en staat voorstonden, en niet alles letterlijk namen wat er in de bijbel staat. Daar hadden veel gereformeerden en katholieken het moeilijk mee en zo kwam er weer wetgeving tegen homoseksualiteit.

  18. avatar
    Rob Aalders

    Op de Pabo in de zeventiger jaren was homoseksualiteit al geen ding meer. Lesbisch zijn: no issue. Er was dus überhaupt geen sprake van discriminatie. Maar na transgenders en transseksuelen ben ik het spoor een beetje kwijt geraakt........

  19. avatar
    Fia Bakker

    Het spoor bijster, zo voelt het wel ja. Als alle zich anders voelenden zich nou gewoon onder het kopje 'mens' zouden scharen zou het een stuk eenvoudiger worden. Ik voel me echt oud, nu ik al die hokjes waarin mensen zich opsluiten niet meer onthouden kan. De termen en afkortingen vliegen je om de oren en ik heb geen idee waar ze het over hebben. Men kruipt van de ene kast in de andere kast en nog vrijwillig ook. Een mens is een mens en is goed zoals ie is. Zolang ie een ander niet schaadt.

  20. avatar
    twan zwamborn

    ik kan me niet herinneren dat er ooit over gepraat werd. niet op feestjes, niet op school, zelfs niet op de lerarenopleiding (jaren zeventig). daar 'kende' ik, op afstand, andere vakken dan ik, maar een -andere- homo. dat er niet over gepraat werd lijkt mij veel zeggend. het huwelijk is opengesteld, fijn voor wie wil. maar hand in hand lopen, laat staan kussen in het openbaar, geen ding.. voor hetero's: veel zeggend

  21. avatar
    Eefje Dohmen

    Ik ben zelf transseksueel, ik ben als jongen geboren, maar ik voel, gedraag en kleed me altijd als vrouw. Ik woon in Venray. Ik heb heel veel last van discriminatie en racisme. Vooral van mensen uit andere culturen (vooral van mensen uit Turkije, Marokko, maar ook Nederlandse mannen). En het zijn vaak de mannen, die zo'n vervelend gedrag laten zien. Al zijn er ook goede mensen uit deze landen, die me wel nemen zoals ik ben. Waarom kan men iemand niet in zijn waarde laten? Dus ik vind dat er nog heel veel verbeterd kan worden. Nederland is niet zo tolerant, als men wil doen geloven. Als iedereen elkaar neemt zoals iedereen is, en eerst kijkt naar wat ze zelf goed doen en fout doen, is er al veel gewonnen, maar dat is er tegenwoordig niet meer bij. Ik vond het in de jaren tachtig en negentig beter dan nu.